Er is veel kritiek op de multifunctionele centra die de afgelopen 15 jaar in Nederland zijn gebouwd. Desondanks willen de organisaties die in deze IKC's en MFA's huizen niet meer terug naar de oude situatie. Dat blijkt uit evaluatie in Bouwstenenverband.
De evaluatie is uitgevoerd met het oog op de vele plannen voor nieuwe IKC's en MFA's. Wat hebben zij ons gebracht en hoe moeten we ermee verder? Daarbij wordt vanuit vier perspectieven naar het multifunctionele vraagstuk gekeken: dat van de eigenaar, de gebruiker, de exploitant en de samenleving.
Euforie maakt plaats voor kritiek
Tussen 2000 en 2015 zijn in Nederland heel veel gebouwen gerealiseerd waar partijen in onderwijs, opvang, welzijn, cultuur en zorg onder één dak gingen samenwonen. Ze dragen uiteenlopende soortnamen als brede school, integraal kindcentrum (IKC), Kulturhus of weer anders.
De euforie van tien à vijftien jaar geleden over deze multifunctionele accommodaties is inmiddels verstomd. Er is veel kritiek.
Te groot, duur en complex
Het is lastig harde cijfers over IKC's en MFA's te bemachtigen. In basisadministaties, zoals het Kadaster, zijn ze niet als zodanig geregistreerd. Wel zijn er indicaties te maken. Zo heeft bbn adviseurs een analyse gemaakt van 30 MFA's in vijf grote gemeenten, gerealiseerd tussen 1998 en 2015. Zij stellen vast dat de gemiddelde grootte van deze objecten 5.900 m² BVO is, de huidige boekwaarde € 1.600,- per m² bedraagt en dat deze objecten gemiddeld zes verhuureenheden tellen. Deze cijfers ondersteunen de kritiek dat multifunctionele centra groot, duur en complex zijn; gemiddeld moeten er zes partijen door een deur.
Investering van € 10 miljard
Een extrapolatie van de cijfers van de gemeenten Arnhem en Tilburg doet vermoeden dat er sinds 2000 ongeveer vijf miljoen aan m² multifunctionele accommodatie is gerealiseerd met een investeringsvolume van bijna € 10 miljard. Wie dat totaaloppervlak vergelijkt met de eerder genoemde 5.900 m² mag concluderen dat het om circa 1000 objecten gaat.
De gebruiker is kritisch, maar wil niet terug
Ook op het dagelijks gebruik van MFA’s is veel aan te merken, blijkt uit een nog lopende enquête onder scholen, kinderopvang, welzijn en verenigingen. De kritiek varieert van installaties die slecht functioneren tot gebrek aan samenwerking en een ongezellige atmosfeer. Opvallend is wel dat als deze gebruikers opnieuw mochten kiezen, ze weer voor een multifunctionele oplossing zouden gaan.
De exploitant krijgt onvoldoende ruimte
De gebruiksexploitatie is de achillespees van multifunctionele accommodaties, blijkt uit vrijwel alle gesprekken over het onderwerp. Dat het ook anders kan bewijst Ron Cretier, exploitant van Perron-3 in Rosmalen. Het verlangt wel de aanwezigheid van een centraal figuur die als het ware de spil van de hele accommodatie is, de vaandeldrager. Zo iemand moet de ruimte krijgen om te ondernemen en daar zit vaak de pijn. Vanwege allerlei institutionele belangen is die ruimte er doorgaans niet. Vooral wanneer onderwijsinstellingen deel uitmaken van het concept neemt de complexiteit sterk toe, zo is de ervaring van betrokkenen.
De vastgoedeigenaar heeft te weinig grip
In 2014 publiceerde de Rekenkamer van Tilburg haar bevindingen over MFA’s onder de veelzeggende titel “Bouwen op goed vertrouwen”. Dit jaar zijn ook in Arnhem en Utrecht onderzoeken gestart die MFA’s tegen het licht houden. Marianne de Widt, hoofd vastgoed van de Gemeente Arnhem, stelt dat de verantwoordelijkheid voor MFA’s slecht is belegd. De gebruikers zijn afhankelijk van gemeentelijke subsidies, maar de diensten die deze subsidies beschikbaar stellen, zijn nauwelijks aan de MFA’s gecommitteerd.
Aan de samenleving is niets gevraagd
Op de Bouwstenen-bijeenkomst van 22 april stelde Jan Hoek, voormalig portefeuillehouder in Amsterdam, nu strategisch adviseur in Zaanstad, de vraag: ‘wie heeft er eigenlijk om die MFA’s (of IKC’s) gevraagd?’. Niemand, volgens hem. Multifunctionele accommodaties zijn bedacht door ambtenaren en bestuurders. Ze zijn een vorm van versteend beleid, zo is zijn stelling.
Dit beeld lijkt bevestigd door een recente inventarisatie van Janise van den Berg, afstudeerder facility management aan de Saxion Hogeschool. Het aantal locaties waar belevingsonderzoek of klanttevredenheidsmetingen onder eindgebruikers worden uitgevoerd, is buitengewoon schaars. Op papier zijn de MFA’s bedoeld voor de mensen in de buurt, maar in de praktijk is er weinig aandacht voor hun oordeel over het functioneren.
Wat levert deze tussenstand op?
De relatie die partijen met een multifunctionele accommodaties hebben, lijkt op een haat-liefdeverhouding. Er is veel kritiek, maar echte alternatieven zijn niet in beeld. Aan de uitgangspunten van multifunctionele accommodaties, kortweg: samenwerking, ruimte delen en ontmoeting, is niet veel mis. Het schort vooral aan de uitwerking. Daar valt nog veel te verbeteren.
Hoe verder?
Samen met haar partners heeft Bouwstenen een zoek- en ontwikkelprogramma samengesteld dat tenminste tot volgend jaar doorloopt. De activiteiten worden aangejaagd en begeleid door het lerend netwerk ‘Samen onder één dak’. De eerstvolgende bijeenkomst van dit netwerk is op 21 juni 2016 als deelprogramma van de excursie naar Ulft.
Meedoen met deze activiteiten kan door:
- het invullen van de gebruikersenquête ‘Is er toekomst voor uw IKC/MFA?’; kost slechts drie minuten!
- deel te nemen aan het lerend netwerk Samen onder één dak; hier zijn kosten aan verbonden, maar dan krijg je ook wat.
- partner te worden van Bouwstenen voor Sociaal of
- anderszins bij te dragen aan het ontwikkelprogramma Evaluatie en kansen doorontwikkeling MFA’s en IKC’s.
Meer informatie
- Impressie '10 jaar MFA's, wijzer verder', bijeenkomst van het netwerk Vaklui in Vastgoed op 23 maart 2016 in Tilburg
- Impressie ‘10 jaar IKC's en MFA's; wat heeft het opgeleverd?’, Bouwstenen-brede bijeenkomst op 22 april 2016 in Veenendaal
- Vooraankondiging - Bijeenkomst 'IKC Ulft; Duurzaam aanbesteden en exploiteren' op 21 juni 2016
- Informatiepagina’s over MFA’s en over IKC’s, met onder meer het Rekenkameronderzoek uit Tilburg.
Reactie toevoegen