2309 Koers en kosten

Op 26 september 2023 start een klein deel van het netwerk onderwijs gemeenten met een lunchwandeling. We gaan langs bij een basisschool met woningen erboven en een vmbo-school in de hoogbouwzone van Amersfoort zonder woningen erboven. Dat is vreemd.

De verschillen zijn enorm. De ene school is krap en heeft weinig ramen (mag dat?) en in de ander een zee van licht en ruimte en een goede akoestiek. De directeur van het vmbo fietst iedere ochtend langs de basisschool en heeft zelf ook een beetje medelijden met de kinderen daar.

Heel weinig ruimte voor kinderen en docenten

De scholen zijn aanleiding voor een goed gesprek. Hoeveel kinderen kan je in een ruimte kwijt? Is er een maximum? De kinderen op de basisschool hebben geen 8 m2 per kind inclusief docentenkamers en alles, zoals we tegenwoordig normaal vinden, maar 1.100 m2 BVO voor 199 kinderen = 5,5 m2 per kind inclusief docentenkamers en alles. En daar komen in de loop van het jaar nog 25 kinderen bij en wordt het 4,8 m2 per kind. Het moet wel, zegt de directeur, anders krijg ik de exploitatie hier niet rond. Wij begrijpen daar niets van. Op deze locatie passen misschien 140 leerlingen of volgens de VNG norm 183, maar geen 225.

Minimaal nodig voor de exploitatie

In Fryske Marren is de opheffingsnorm voor basisscholen 45 leerlingen, maar in de praktijk zijn er ook scholen met 23 leerlingen en die klagen niet, begrijpen we van een van de deelnemers. Doordat de kosten binnen het schoolbestuur worden uitgemiddeld. Samen met de kleine scholentoeslag kunnen de scholen open blijven. De gemeente stelt dat 80 leerlingen per school eigenlijk het minimum is, maar de gemeenteraad kan daarvan afwijken en doet dat ook.

Een maximum voor spreiding

In Velsen ligt de opheffingsnorm hoger dan in Fryske Marren en gaan ze voor 9 lokalen en 225 leerlingen per school als ondergrens voor bekostiging van de huisvesting. Twee keer zo groot mag ook, maar liever niet groter. Het moet voor de kinderen overzichtelijk blijven en daarbij zijn kleinere scholen goed voor de spreiding. In Nederland heeft een gemiddelde school 220 leerlingen, dus met de exploitatie van de school zou het dan goed moeten gaan bij voldoende bekostiging vanuit het Rijk.

Educatie-locatie

De positie van de schoolbesturen maakt het soms lastig efficiënt met ruimte om te gaan en functies te mengen, zeggen de deelnemers. De doordecentralisatie in Amersfoort zorgt ervoor dat scholen misschien effectief met eigen ruimte omgaan, maar eigenlijk zou je meer scholen en functies willen clusteren en ruimtes meervoudig willen gebruiken. Geen eigen schoolgebouwen, maar een locatie voor educatie, zegt iemand, bijvoorbeeld in combinatie met een bibliotheek en andere functies.

Vierkantemeterprijzen

De vierkantemeterprijzen gaan ook weer over tafel. En de vraag aan de VNG, die ook is aangeschoven, waarom de VNG eigenlijk een normprijs hanteert. Vanuit gemeentepolitiek is het misschien verklaarbaar dat die norm laag is, maar in het gesprek met het Rijk en in de praktijk is het niet functioneel. De referentiecijfers vanuit de bouw geven een realistischer beeld van hetgeen nodig is en daar zou door de VNG ook naar verwezen kunnen worden.

Inclusie een illusie

Dat er steeds meer private scholen ontstaan baart de deelnemers zorgen. Als we de problemen met het systeem niet oplossen, wordt inclusie een illusie en ontmoeten kinderen van verschillende komaf elkaar niet meer op school. Scholen zouden juist de plek kunnen zijn waar verschillen overbrugd worden. Ook al zijn je ouders arm, zou je er als kind op school fijn en warmpjes bij moeten kunnen zitten.

Laat het tekort maar zien

Met de huidige bekostiging en de geplande korting op het gemeetefonds (€ 3 miljard in 2026) kunnen we dat niet voor elkaar krijgen. Dan gaat het tempo er uit of bouwen we niet de gewenste kwaliteit. We moeten het tekort beter laten zien, roept ook de VNG op. Twee derde van de gemeenten durft dat ook en de provinciale toezichthouders gaan hierin mee, weet de VNG ons te vertellen. Maar los hiervan zou het ook voor onszelf goed zijn in beeld te brengen (a.) hoeveel financiering gemeenten van het rijk krijgen, (b) hoeveel ze daarvan hebben uitgegeven en (c) wat er nodig is om te kunnen voldoen aan de kwaliteit voor 2050. De VNG gaat ons de getallen voor a. aanleveren en wij kijken (mee) hoe een dergelijk onderzoek eruit zou kunnen zien. Het eerder vastgestelde tekort van € 730 miljoen per jaar voor onderwijshuisvesting tot 2050 is inmiddels opgelopen tot € 1,2 miljard per jaar.

En nog meer

Al hetgeen is uitgewisseld over IHP’s, warmtenetten, onze betrokkenheid bij stedelijke ontwikkeling, enzovoort, laten we hier even voor wat het is. De parkeertijd is voorbij en we nemen nog wat te drinken mee voor onderweg.

Wat volgt

Op 14 december hebben we een sessie waarin we in gesprek gaan met het ministerie van OCW. We gaan de vragen voorbereiden. Wellicht iets over kwaliteit, kwantiteit en spreiding? Graag vernemen we jouw input.

De datum voor de Maatschappelijk Vastgoeddag kan in de agenda. En je kunt je hier aanmelden.