Bij de helft van de aanbestedingen voor scholenbouw is 20% meer financiering nodig dan vooraf gebudgetteerd, blijkt uit een Bouwstenen-enquête.
De enquête is uitgevoerd door Bouwstenen voor Sociaal in samenwerking met de VNG, PO-raad, VO-raad en Ruimte OK. Aan dit onderzoek hebben 50 bestuurders en professionals meegedaan, waarvan de helft werkzaam in het onderwijs, 40% bij gemeenten en 10% elders.
Recente aanbestedingen
In de enquête is gevraagd naar ervaringen met aanbestedingen vanaf het 2e kwartaal in 2015. De ingebrachte ervaringen betreffen overwegend (vervangende) nieuwbouw; een kleine 30% gaat over renovatie of een combinatie van renovatie en nieuwbouw. De omvang van de projecten varieert van een kleine uitbreiding van 100 m2 tot de renovatie van een grote VO-school van 15.000 m2.
Frisse scholen klasse B
Bij een meerderheid van de aanbestedingen is het “Bouwbesluit 2015 en Frisse Scholen Klasse B” als kwaliteitsniveau gehanteerd. Het “Bouwbesluit 2015” is door een derde deel van de respondenten genoemd. Een enkeling hanteert het niveau van het Bouwbesluit in 2020 (BENG), als alle nieuwe gebouwen energieneutraal moeten worden.
De voor deze kwaliteit benodigde budgetten zijn achtereenvolgens gebaseerd op de VNG-normen (29%), op eigen gemeentelijke normen (32%) of op de werkelijk verwachte bouwkosten (22%).
Meer dan 35% overschrijding
Uit het onderzoek blijkt dat in slechts 9% van de gevallen het gereserveerde budget toereikend is. In alle andere gevallen kwam het aanbestedingsresultaat boven het budget uit. Bij 42% bedroeg de overschrijding minder 20%. Maar bij de helft van de aanbestedingen bleek de overschrijding meer dan 20% te bedragen. Bij 4 scholen werd zelfs een overschrijding van meer dan 35% vastgesteld.
De meest markante overschrijdingen stammen uit 2017. De situatie lijkt verslechterd ten opzichte van 2015-2016.
Prijsstijging heeft iedereen verrast
Opvallend is dat er geen relatie gelegd kan worden met de mate van overschrijding van het budget en de wijze van budgettering. De op VNG-normen gebaseerde budgetten worden sterk overschreden, maar dat geldt ook voor de op werkelijke kosten gebaseerde budgetten. De sterke prijsstijging heeft blijkbaar iedereen verrast.
Bij vrijwel alle budgetoverschrijdingen wordt actief gezocht naar een oplossing. Bij 11% wordt deze gevonden in bezuinigingen; kwaliteitsverlaging dus. Bij 17% wordt het budget verhoogd en in 28% gaat het om een combinatie van beide. Onderhandelingen met aannemer en budgetverstrekker lopen niet altijd even vlot; voor veel projecten zijn deze onderhandelingen nog gaande. In enkele gevallen is de aanbesteding definitief als mislukt bestempeld en wordt gewerkt aan een nieuw plan.
Bij het zoeken naar extra budget wordt meer dan eens de school aangesproken. De gemeente houdt dan vast aan het eerder vastgestelde krediet. De keus is dan aan de school; bezuinigen of zorgen voor aanvullende financiering.
Naar een marktconforme norm?
Op een vraag naar de vergoedingssystematiek pleit meer dan de helft voor een marktconforme vaststelling van een investeringsnorm. Er is ook een groep die voor een normering kiest die zowel investerings- als exploitatiekosten omvat. Een klein deel zet in op hele andere budgetteringsystematiek, zoals een vast bedrag per leerling per jaar.
Meer of minder investeren
De sterke verhoging van de bouwkosten frustreert de respondenten zichtbaar. Om de gewenste kwaliteitsverbetering te realiseren vinden diverse respondenten dat de VNG-norm omhoog moet. Een verhoging van tenminste 25 à 30% wordt meer dan eens genoemd. Eén van de respondenten adviseert om juist in tijden van hoogconjunctuur zo terughoudend mogelijk te zijn met investeringen. Dat jaagt de bouwprijs alleen maar verder op. In veel gevallen kan vervangende nieuwbouw of renovatie nog wel even wachten, aldus deze respondent. De overheid kan beter investeren in crisistijd.
Voorbeelden van mislukte/moeizame aanbestedingen
- Basisschool de Vonder (Riel)
- Basisschool de Kameleon (Goirle)
- 5 VO-scholen (Leiden, na eerdere mislukte poging wel gelukt)
- Brede School (Hoeven)
- Rijksuniversiteit Groningen (Groningen)
|
Naar een oplossing? Het onderwerp staat op het programma van de Najaarsbijeenkomst op 30 november a.s., met o.a. Rinda den Besten, voorzitter van de PO-raad. Ook komen we dan met resultaten uit ontwikkelwerk en kunt u in gesprek met Burgemeester Nijpels van Opmeer, en voorzitter van de Commissie Nijpels, de VNG, PO-raad en VO-raad over voorstellen en suggesties voor oplossingen. U kunt zich hier aanmelden.
We komen samen nog sneller vooruit als u meedenkt en zich bij het Bouwstenen-netwerk aansluit door partner te worden. Partners hebben met alles een streepje voor en krijgen vrijkaarten voor de najaarsbijeenkomst. Ook iets voor u? |
