Discussies over doordecentralisatie

Op 30 september 2011 heeft HEVO haar rapport Doordecentraliseren Primair Onderwijs gepresenteerd. Voor grote schoolbesturen een lust, maar voor 'eenpitters' een last. Jammer dat het rapport zelf ook discussie oproept.

De bekostiging van onderwijshuisvesting blijft de gemoederen bezig houden. Op meerdere fronten wordt daar over gediscussieerd. Ook HEVO heeft een bijdrage aan deze discussie willen leveren. Op 30 september 2011 heeft zij haar rapport Doordecentraliseren Primair Onderwijs aangeboden aan Kete Kervezee, voorzitter van de PO-raad.

Voor grote een lust, voor kleine een last

Het HEVO rapport ‘Doordecentraliseren primair onderwijs’ borduurt voort op het rapport ‘Fris Alternatief’ dat vorig jaar door de PO-raad is uitgebracht. In het  rapport ‘Fris Alternatief’ wordt een wetswijziging voorgesteld op het terrein van de onderwijshuisvesting. In het HEVO rapport wordt in plaats van een wetswijziging gekeken naar de weg van doordecentalisatie. Deze keuze is gebaseerd op pragmatische redenen, t.w. de verwachting dat een wetswijziging op korte termijn niet mogelijk is, terwijl naar het oordeel van de schrijvers het huidige stelsel niet voldoet.

Aan het rapport ligt een onderzoek ten grondslag onder 41 schoolbesturen. Resultaat van dat onderzoek is dat er bij grote schoolbesturen draagvlak is voor zowel doordecentralisatie als de uitgangspunten van een 'fris alternatief'. Voor 'eenpitters', besturen met één school, geldt dat veel minder.

Uit het rapport zelf wordt niet helemaal duidelijk aan welke variant HEVO de voorkeur geeft. Of het moet uit deze conclusie blijken: "de voorgestelde stelselwijziging (door de PO raad, red.) is wellicht te ingrijpend om in één keer door te voeren. Het Fris Alternatief bevat nog te veel onduidelijkheden en richt zich te veel op het feit dat schoolbesturen geheel verantwoordelijk worden voor huisvesting".

Wat lost het op?

Seakle Satter, docent onderwijshuisvesting, heeft een uitgebreide reactie op het HEVO-rapport geschreven. Hij is van mening dat de gesignaleerde problemen met de kwaliteit van onderwijshuisvesting en de (moeizame) voortgang van processen niet met het stelsel als zodanig te maken heeft, maar met zaken daar om heen. Hij noemt daarbij de volgende punten:

• de brief van de staatssecretaris van mei 2009 waarin het schoolbesturen wordt ontraden uit de rijksvergoeding investeringen voor voorzieningen in onderwijshuisvesting te bekostigen;
• de te lage rijksvergoeding (35% lager dan werkelijke kosten);
• de marktomstandigheden (die bepalen wat je binnen de normvergoeding kunt realiseren);
• veranderend gebruik (meer ICT);
• de bestemmingsplannen.

Doordecentralisatie lost dat niet op, vindt Seakle. Dat blijkt ook uit de praktijk waarbij processen van doordecentralisatie zijn stopgezet of zelfs teruggedraaid. Hij vindt dat de schuld van de ontstane situatie nu te gemakkelijk bij gemeenten wordt gelegd. Er wordt te weinig gekeken naar de achtergrond waarom schoolgebouwen in slechte staat verkeren. Het gaat te vaak over geld en te weinig over kwaliteit en inhoud. Ook is hij het niet eens met de aanbeveling uit het HEVO-rapport dat doordecentralisatie een middel is om schoolbesturen te prikkelen tot professionalisering. "Ik verwacht dat schoolbesturen nu al als professional opereren."

Leo Evers, strategisch adviseur van de gemeente Aalsmeer, is wel een voorstander van doordecentralisatie en ziet hierin een mogelijkheid om weeffouten en de stroperige bestuurscultuur te doorbreken. In een artikel in Schooldomein maakt hij een mooie vergelijking tussen de huisvesting van onderwijs en de zorg.

Vingerwijzen en discussie over punten en komma's

Seakle Satter is bij het lezen van het HEVO-rapport op veel onjuistheden rapport gestuit. Dat is jammer. Hierdoor mist het rapport gezag en zet het mensen die er geen verstand van hebben mogelijk op het verkeerde been. Al tijdens de presentatie van het rapport vroeg één van de aanwezigen zich af hoe het mogelijk was dat dit rapport op deze wijze naar buiten wordt gebracht: "Het was beter geweest als de inhoud eerst door kenners vanuit verschillende invalshoeken was getoetst." Nu richt de aandacht en discussie zich weer op de tekst van wetten en verordeningen en niet op het inhoudelijke vraagstuk. In die zin draagt het onderzoek van HEVO niet bij, blijkt uit de reacties.

Mireille Uhlenbusch van HEVO: “Het huidige stelsel laat teveel ruimte voor scholen en gemeenten om naar elkaar te wijzen en over  punten en komma’s te praten, terwijl je een hoger doel wilt bereiken, namelijk betere onderwijshuisvesting. De hoogte van het totale beschikbare budget binnen het bekostigingsstelsel is krap. Daarom moet het beschikbare geld zo efficiënt mogelijk worden ingezet. Wij zijn ervan overtuigd dat doordecentralisatie daaraan bijdraagt, omdat investering en exploitatie dan in één hand komen te liggen en minder tijd en geld nodig is voor bestuurlijke besluitvorming. In de praktijk komt doordecentralisatie nu niet van de grond. Er zijn teveel hobbels. Scholen zouden het recht moeten hebben op doordecentralisatie. Nu zijn zij afhankelijk van gemeenten en zitten zij met de gebakken peren, zoals hoge energierekeningen, als de huisvesting niet goed is geregeld.

Ook Seakle Satter wil het liever niet hebben over punten en komma's. Die moeten zijns inziens gewoon goed staan om een goede discussie te kunnen voeren.

Meer informatie en vervolg

• Brief aan de Tweede Kamer over de budgetten voor het buitenonderhoud van basisscholen;
• Discussie op de LinkedIn groep Onderwijshuisvesting over de voor- en nadelen van voortgaande doordecentralisatie.
• 'Fris alternatief' voor de huidige regelgeving van de POraad;. 
• Artikel over ervaring met doordecentralisatie in het primair onderwijs op de website van Bouwstenen;
• Reactie op het HEVO rapport van Seakle Satter (paginagewijs, dus alleen te lezen met het rapport van Hevo erbij)
• Artikel in Schooldomein; interview met Leo Evers.

Scholen op de schop was één van de onderwerpen uit de Agenda Maatschappelijk Vastgoed 2011. Voor de agenda van 2012 staat het onderwerp effectieve gebouwen, slimmer met onderwijs en opvang en vastgoedorganisatie 2.0 geagendeerd. Recent is in Bouwstenen-verband ook een bijeenkomst over dit onderwerp gehouden met voorlopers uit het gemeentelijk werkveld. Wordt vervolgd.