Nieuwe methode meet 14% leegstand

Op 1 januari 2014 stond volgens het CBS 14% van het maatschappelijk vastgoed in Nederland leeg. Ze baseren zich daarbij op een nieuwe nog experimentele methode om leegstand te meten.

Het onderzoek van het CBS had vooral ten doel om een door de Provincie Overijssel bedachte methode voor leegstandsonderzoek te toetsen en door te ontwikkelen. Winst is dat er op een nieuwe manier en breed naar leegstand wordt gekeken, al is de methode zelf nog voor verbetering vatbaar en worden de resultaten niet altijd herkend.

Combinatie van vijf bronnen

Het CBS heeft de leegstand bepaald aan de hand van de volgende bronnen:

• Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG)
• Basisregistratie Waardering Onroerende Zaken (WOZ)
• Basisregistratie Personen (BRP)
• Handelsregister (HR)
• De Basisregistratie Kadaster (BRK)

Door deze bronnen te combineren wordt een beeld opgebouwd van de (administratieve) leegstand. Volgens deze methode is de leegstand in het maatschappelijk vastgoed hoger dan die van winkels (13%), maar lager dan die van kantoren (25%). Via de digitale leegstandsmonitor kunnen de onderzoeksresultaten per provincie en voor Overijssel ook per gemeente worden bekeken. 

Verbeteringen

Het CBS concludeert: ‘Er blijken voldoende aanknopingspunten te zijn om op basis van informatie in deze registraties landelijke en regionale cijfers te maken van administratieve leegstand.’ Het CBS geeft ook een aantal aanbevelingen. Eén daarvan is om ook de data over het energieverbruik in het onderzoek naar leegstand te betrekken.

Beperkingen
De koppeling met het Handelsregister is niet optimaal. Ruim 20% van de bedrijven kan niet gekoppeld worden aan een object uit de BAG, blijkt uit het CBS-onderzoek. Dat maakt het onderzoek lastig. En er zijn meer beperkingen, weten we uit eerder onderzoek (o.a. van Geonovum) en diverse Bouwstenen-activiteiten en contacten.

• Een gebouw is óf vol óf leeg; half gebruik en onderbezetting wordt niet gemeten.
• WOZ-gegevens mogen officieel alleen worden gebruikt voor het doel waarvoor ze zijn opgevraagd (en dat is belastinginning).
• De bronnen zijn niet allemaal voor derden beschikbaar. 
• Aan het gebruik van gegevens uit het handelsregister zijn kosten verbonden.
• De cijfers zeggen niets over de locatie of herbruikbaarheid van een gebouw (waar en al of niet op slopershoogte). 

Daardoor is het nog niet goed mogelijk de leegstand in Nederland en het mogelijk gebruik daarvan voor andere functies (overmaat als mogelijke oplossing) in kaart te brengen. Maar met deze pilot is de eerste stap gezet.

Huidige en opgeloste leegstand
De resultaten uit het CBS-onderzoek zijn visueel vanachter de computer gecheckt. Voor zover bekend is voor de check geen gebruik gemaakt van gegevens uit de verhuuradministratie van gemeenten en andere gemeentelijke bronnen rond het eigen vastgoed.

Niet elke gemeente in Overijssel herkent de resultaten. Zo noteert het CBS anderhalf keer meer leegstaande kantoren dan Zwolle zelf heeft laten onderzoeken. In het Zwolse onderzoek is met name naar grote (>500 m² bvo), courante (?) leegstand gekeken. Ook is niet bekend of de gebouwen die in 2014 leeg stonden, nog steeds leeg staan.

Uit onderzoek dat het Kadaster in 2015 voor Bouwstenen deed, kwam naar voren dat publieke organisaties sneller op veranderingen reageren dan private partijen. Dit kan verklaren waarom er minder leegstand wordt gemeten in maatschappelijk vastgoed dan bij winkels en kantoren bij ellkaar, terwijl er wel meer maatschappelijk vastgoed is dan winkels en kantoren bij elkaar.  

Leegstandsrisico en leegstandsaanpak
Uit recent onderzoek van Twynstra Gudde blijkt dat 70% van de gemeenten het leegstandsrisico als grootste risico beschouwen. Er is hoe dan ook nog behoorlijk wat werk aan de winkel om dit risico te beheersen en er een oplossing voor te vinden. En uiteindelijk gaat het daar om. Of er nu 30% of 18% leegstand is; de vraag is wanneer het een probleem is, hoe je de risico's beheersbaar maakt en hoe je het oplost. 

Meer informatie

• Rapport ‘Leegstandsmonitor Overijssel, Integrale leegstandsanalyse van vastgoed in Nederland en Overijssel’ (CBS, april 2016)
• Nieuwsbericht ‘14% van het maatschappelijk vastgoed staat leeg’ (CBS, 22 april 2016)
• Het begrip Administratieve leegstand, zoals omschreven door het CBS incl. beperkingen van deze methode (CBS, datum onbekend)
• Nieuwsbericht ‘Hogere dynamiek publiek vastgoed’, over leegstandsonderzoek van het Kadaster (Bouwstenen, november 2015)
• Publicatie 'Maatschappelijk vastgoed in de etalage' (Bouwstenen, december 2014)
• Informatiepagina’s over Leegstand en leegstandsbeleid en over Verkoop

Bouwstenen-activiteiten
In het kader van het Agendapunt Overmaat als oplossing werkt Bouwstenen actief mee aan een onderzoek van Geonovum naar de mogelijkheid de leegstand in kaart te brengen op basis van big en open data (formuleren beleidsvragen, stimulering oplossingen, organiseren check). Zie ook andere activiteiten in dit kader.

Voorbeelden en mogelijkheden in de etalage

Op de website Ruimte om te Wonen:

• verzamelen we goede voorbeelden (ook vooral van buiten de Randstad),
• brengen we (vooralsnog) handmatig potentiële transformatie-lokaties in kaart,
• peilen we belangstelling voor concrete transformaties onder potentiële bewoners en investeerders.

Risicomanagement
Op maandag 9 mei 2016 is er een bijeenkomst over risicomanagement, waaronder leegstandsrisico’s; welke gegevens zijn er nodig en hoe zijn deze risico’s te beheersen? Twynstra Gudde deelt hier haar onderzoeksresultaten. Gemeenten, scholen, corporaties en zorg- en welzijnsorganisaties, leden van het netwerk In Control en partners van Bouwstenen kunnen kosteloos aansluiten, wel graag even aanmelden.

Zoekvragen
Voor informatiemanagers die 'los' willen en/of veel ervaring hebben, treft u hier een aantal zoekvragen rond overmaat als oplossing. Wie lost ze op. Welke datasets kunnen hierbij worden gebruikt? Wie maakt een mooi voorbeeld van een uitwerking? Onze eigen content curator ziet uw reactie graag tegemoet!